Birincisi, hitap ve huzurdaki lezzetin arttırılmasına; İkincisi, ayân makamının burhan makamından daha yüksek olduğuna; Üçüncüsü, huzurda sıdk olup kizbin ihtimali olmadığına; Dördüncüsü, ibadetle istianenin ayrı ve müstakil maksatlar olduklarına işarettir. Bu iki fiili birbiriyle bağlayan münasebet, ücretle hizmet arasındaki münasebettir. Zira ibadet, abdin Allah'a karşı bir hizmetidir. İane de, o hizmete karşı bir ücret gibidir. Veya mukaddeme ile maksud arasındaki alâkadır. Çünkü iane ve tevfik, ibadete mukaddemedir. اِيَّاكَ 1 kelimesinin takdiminden doğan hasr, abdin, Cenâb-ı Hakka karşı yaptığı ibadet ve hizmetle, vesait ve esbaba olan tezellülden kurtuluşuna, işarettir.Lâkin, esbabı tamamen ihmal ve terk etmek iyi değildir. Çünkü, o zaman Cenâb-ı Hakkın hikmet ve meşietiyle kâinatta vaz edilen nizama karşı bir temerrüd çıkar. Evet, daire-i esbabda iken tevekkül etmek, bir nevi tembellik ve atalettir. ﴾ اِهْدِنَا ﴿ 2Hidayeti talep etmekle ianeyi istemek arasında ne münasebet vardır? Evet, biri sual, diğeri cevap olduklarından birbiriyle bağlanılmıştır. Şöyle ki: نَسْتَعِينُ 3 ile iane talep edilirken makam iktizasıyla "Ne istiyorsun?" diye varid olan mukadder sual, اِهْدِنَا 4ile cevaplandırılmıştır. اِهْدِنَا ile istenilen

• ←
• →